Osmanlı tarihinde 1520 – 1720 yılları arasında etkili olmuş Valide Sultanlar:

Hafsa Sultan:

Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi, Polonyalı Yahudi asıllı, asıl ismi Helga. Vakfiyesindeki kitabede isminin Hafsa Binti Abdül mümin olarak geçmesi, Kırım Hanı’nın kızı olmayıp onu da bir cariye olduğunu gösterir.

Hürrem Sultan:
2. Selim’in annesi, Rus asıllı, asıl ismi Roksalan veya Roza. Zamansız ve şüpheli ölümü valide sultan olmasını engellemiştir. Ancak kocası Kanuni Sultan Süleyman üzerinde son derece etkili olmuştur.

Nurbanu Sultan:
3. Murat’ın annesi, Yahudi asıllı, asıl ismi Raşel. Kocası 2. Selim ve oğlu 3. Murat üzerinde son derece etkili olmuştur. Hiç geçinemediği oğlunun gözdesi Safiye Sultanla amansız bir iktidar mücadelesine girişmiş, sonunda Safiye’nin tertiplediği bir suikastla zehirlenerek öldürülmüştür.

Safiye Sultan:
3. Mehmet’in annesi, Venediklilerin Korfu adası valisi Bafo’nun kızı Cecilya Bafo, gemi ile Venedik’e giderken Osmanlı korsanlarının gemiye baskını ile ele geçirilerek, Manisa sancak beyi Şehzade Murad’a (3. Murat) hediye edildiğinde daha 14 yaşındaydı.

Güzelliği ve zekâsıyla 3. Muradın gözüne girmeyi başaran Cecilia Bafo, kayınvalidesi Nurbanu, Kanuni’nin kızı Mihrimah,  görümceleri İsmihan ve Gevherhan Sultanlar ile giriştiği iktidar mücadelesinden, Kayınvalidesini zehirleterek başarıyla çıktı. Torunu 1. Ahmet’in tahta çıkmasıyla eski saraya gönderildi. Ölünceye kadar orada yaşadı.

Handan Sultan:
1. Ahmet’in annesi, yunan asıllı, asıl ismi Helen, oğlu 1. Ahmet tahta çıktığına henüz 13 yaşında olduğu için tıpkı kayınvalidesi gibi yönetimde etkili oldu. İktidarı ele geçirmek için kayınvalidesini eski saraya sürgüne gönderdi.

Hadice Sultan:

1. Mustafa’nın annesi, asıl ismi Violetta. İspanyol asıllı. 1. Ahmet tahta çıktığında ana ayrı kardeşi olan 1. Mustafa’nın öldürülmemesinin sebebi ondan başka hayatta şehzade kalmaması ve 1. Ahmet’in henüz 13 yaşında olup çocuğu olmamasıdır.  Yoksa tarihçilerin 1. Ahmet’in kardeş katli geleneğine son verdiğini belirtmeleri doğru değildir. Zaten 1. Ahmet 13 yaşında bir çocuktu ve tüm yetki annesindeydi.

Kafes hayatı boyunca her gün cellatları beklemekten iyice deliren 1. Mustafa bu yüzden kısa sürede tahttan indirilince Hadice sultanın valide sultanlığı da uzun sürmedi.

Mahiruze Sultan:

2. Osman’ın annesi, asıl adı Evdoksiya. Yunan asıllı. 1. Ahmet’in Kösem sultandan sonraki diğer gözdesi hayatı ondan daha entrikacı olan kösem sultanla mücadele ile geçti. Ancak Kösem sultan kadar etkili olamadı. 1621 yılında İstanbul’da vefat etti.

Mahpeyker Kösem Sultan:

4. Murat ve 1. İbrahim’in anneleri. Asıl ismi Anastasya, Bosnalı, Rum asıllı. Osmanlı tarihinin en önemli valide sultanlarından olan Mahpeyker Kösem sultan, tarihe iktidar tutkunu ancak bir o kadar da akıllı, cana yakın ve yardımsever bir kişi olarak geçmiştir. Çok küçük yaşta saraya alınmış ve kısa sürede 1. Ahmet’in gözüne girerek önemli bir yer edinmiştir. Kafeste aklını yitiren 1. Mustafa’nın öldürülmesine engel olduğu ve tahta çıkmasında da etkili olduğu bilinmektedir. 1. Ahmet’in diğer hasekisi Mahiruze’den olan 2. Osman’ın tahta çıkmasıyla hiç geçinemediği rakibi Mahiruze’nin zoruyla eski saraya gönderildi. Oğlu 4. Murat tahta çıkıncaya kadar tüm siyasi gelişmeleri takip etti. 4. Murat’ın 12 yaşında tahta çıkmasıyla da sultan naibi olarak iktidarı ele aldı. 4. Murat’ın yetkinleşerek iktidarı ele alması ile Kösem Sultanın iktidarı da diğer oğlu 1. İbrahim tahta çıkıncaya kadar kesintiye uğradı.

1640 yılında 4. Murat’ın ölerek hayatta kalan diğer oğlu İbrahim’in tahta çıkmasıyla yeniden Valide Sultanlık sıfatına ve iktidara kavuştu. Ancak Sultan İbrahim’in de siyasete karışmasını engellemesi ve hatta annesini Rodos’a sürmeyi düşünmesi üzerine iktidar tutkusuna engel olamayarak öz oğlunun iktidardan düşmesi ve yerine torunu 6 yaşındaki Şehzade Mehmet’in ( 4. Mehmet ) tahta çıkması için uğraştı. 1648 de Sultan İbrahim’in tahtan indirilip yerine Torunu 4. Mehmet tahta çıkınca “Vailde’i Muazzama” sıfatıyla saltanat naibi oldu.

Bu kez de bu durumu çekemeyen 4. Mehmet’in annesi Hadice Turhan Sultan ile iktidar mücadelesine girişti. Bunun üzerine 4. Mehmet’in tahttan indirilerek öldürülmesi ve Sultan İbrahim’in diğer gözdesi Saliha Diluşab’dan olan oğlu şehzade Süleyman’ın tahta çıkması için yeniçeri kethüdası Kara Murat Ağa ile anlaştı. Bu durum, baş lala uzun Süleyman ağa tarafından öğrenilince kurduğu komplodan önce 2 Eylül 1651 gecesi odası basıldı ve boğularak öldürüldü.

Onun ölümüyle ağaların devlet içindeki hâkimiyeti de sona erdi. Odasındaki değerli mücevheratı, serveti ve eşyaları yağmalandı. Kocası 1. Ahmet’in türbesine, kocası ve oğlu 4. Murat’ın yanına defnedildi.

Hadice Turhan Sultan:

4. Mehmet’in annesi asıl ismi Nadya, Rus asıllı. 12 yaşında tatarlar tarafından kaçırıldı. Çok güzel ve gösterişli olduğu için Kösem Sultana armağan edildi. Saray geleneklerine göre iyi bir eğitim aldıktan sonra Sultan İbrahim’e odalık olarak verildi.

İbrahim tahttan indirilip ondan olan oğlu tahta çıkınca Kösem sultanla iktidar mücadelesine girişti. Kösem sultanın 4. Mehmet’i kendisini ve adamlarını ortadan kaldırmak için tertip düzenlediğini haber alınca ondan önce davranarak Kösem sultan ve adamlarını ortadan kaldırdı ve saraya tek başına egemen oldu.

Devlet işlerinden pek hoşlanmayan Turhan Sultan 1656 yılında Sadrazamlığa Köprülü Mehmet paşayı getirerek yönetimi ona devretti. Böylece Osmanlı tarihinde kadınlar saltanatı sona erek köprülüler devri başladı. Bundan sonraki hayatını hayır işleriyle geçirdi. 1683 te vefat etti inşaatını tamamlattığı Yeni Cami’nin yanındaki türbesine defnedildi.

Saliha Dilaşub Sultan:

2. Süleyman’ın annesi, Sırp asıllı, asıl ismi Katrin.  Sultan İbrahim’in Turhan Sultandan sonraki ikinci gözdesi. Sok saf ve deli dolu bir kadındı. Kösem Sultan 4. Mehmet ve Turhan Sultan’ı ortadan kaldırıp Saliha sultanın oğlu şehzade Süleyman’ı tahta çıkarmak için yapmış bu durumu da ona açıklamıştı. Boşboğazlık yapınca plan Turhan sultan ve adamları tarafından duyuldu ve kösem sultanın hayatına mal oldu.

Gözden Düşen Saliha Dilaşub sultan eski saraya sürüldü ve Mehmet 4 tahttan indirilinceye kadar 39 yıl sürgün yaşamı sürdü. 1687 yılında 4. Mehmet tahtan indirilip oğlu 2. Süleyman tahta çıkınca Valide sultan unvanıyla Topkapı sarayına geri döndü. Ancak valide sultanlığı fazla sürmedi 1689 yılında İstanbul da öldü. Kanuni Sultan Süleyman Türbesine gömüldü.